- Εσκοριάλ
- (Escorial). Η βασιλική μονή της Ισπανίας, προς τιμήν του ονόματος του αγίου Λαυρεντίου (Real Monasteria de San Lorenzo). Θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα μνημεία της Ισπανίας και βρίσκεται στη Σιέρα Γκουανταράμα, 40 χλμ. ΒΔ της Μαδρίτης. Η μονή ιδρύθηκε από τον Φίλιππο B’ σε ανάμνηση της μάχης του Σεν-Κεντέν (1557). Είναι ένα τεράστιο οικοδόμημα, που ξεκίνησε το 1563 από τον αρχιτέκτονα Χουάν ντε Τολέδο· μετά τον θάνατό του το συνέχισε για ένα σύντομο χρονικό διάστημα ο Τζοβάν Μπατίστα Καστέλο, στον οποίο οφείλεται η ωραιότατη κεντρική κλίμακα της μονής (1567-69)· τη διεύθυνση των εργασιών ανέλαβε από τότε ο Χουάν ντ’ Ερέρα, ο οποίος ολοκλήρωσε το έργο το 1584. Στην τελευταία περίοδο των εργασιών και σύμφωνα με την επιθυμία του Φιλίππου, ο οποίος παρακολουθούσε προσωπικά την πρόοδο της οικοδομής, το σχέδιο της μονής διευρύνθηκε και πήρε τη μορφή εσχάρας, ίσως συμβολικός υπαινιγμός για το μαρτύριο του αγίου Λαυρεντίου. Το τεράστιο κτίριο, που έχει κατασκευαστεί από γκρίζο γρανίτη, εκτείνεται σε ένα ορθογώνιο 208 χ 162 μ. Εξωτερικά, οι ομοιόμορφες μακριές προσόψεις και η συνεχής ακολουθία των παραθύρων δίνουν στη μονή αυστηρό και μονότονο ύφος. Τα δεκαπέντε μνημειακά θυρώματα και οι τέσσερις συμπαγείς γωνιαίοι πύργοι δεν ελαφρύνουν την αυστηρή επιβλητικότητα του συγκροτήματος. Ιδανικό κέντρο στο εσωτερικό του κτιρίου αποτελεί μια εκκλησία σε σχήμα ελληνικού σταυρού, με αναγεννησιακό τρούλο, δύο κωδωνοστάσια και πρόσοψη με έξι δωρικούς κίονες. Κάτω από το Κεντρικό παρεκκλήσιο (Capilla major) είναι το Πάνθεον, όπου βρίσκονται οι τάφοι των Ισπανών βασιλιάδων και πριγκίπων. Εκτός από την εκκλησία, το Ε. περιλαμβάνει το βασιλικό ανάκτορο, την κυρίως μονή, ιερατική σχολή, βιβλιοθήκη, συνοδικές αίθουσες και δεκαέξι μεγάλες εσωτερικές αυλές. Τα άφθονα έργα τέχνης, νωπογραφίες, πίνακες και γλυπτά των μεγαλύτερων καλλιτεχνών της εποχής (Θεοτοκόπουλου, Μπος, Τιτσιάνο, Βελάσκεθ, Θουρμπαράν κ.ά.) κάνουν το Ε. κέντρο εξαιρετικού καλλιτεχνικού ενδιαφέροντος.
Η απέριττη και επιβλητική κατασκευή της μονής εκφράζει την ιδιότυπη κλασικιστική τάση της ισπανικής αναγεννησιακής αρχιτεκτονικής στην εποχή των Αψβούργων και την ισχυρή αντίδραση στις παραδοσιακές αισθητικές αντιλήψεις της πρώτης πεντηκονταετίας του 16ου αι. με τις πληθωρικές διακοσμήσεις του ρυθμού πλατερέσκο. Στην αυστηρά τετραγωνισμένη μάζα του Ε., που με τον γκρίζο γρανίτη της μοιάζει να ενώνεται με τους βράχους της Σιέρα Γκουανταράμα, η αναζήτηση της ρυθμολογικής κάθαρσης καταλήγει σε τόσο απόλυτες αφαιρέσεις ώστε ξεπερνά τα όρια των κλασικών αντιλήψεων και εκφράζει πέρα από τη μοναχική και δεσποτική προσωπικότητα του Φιλίππου B’ τα αυστηρά ιδανικά της αντιμεταρρύθμισης.
Άποψη μιας πλευράς του Εσκοριάλ, της βασιλικής μονής του Αγίου Λαυρέντιου, που ιδρύθηκε από τον βασιλιά της Ισπανίας Φίλιππο Β’ τον 16o αι. Είναι κέντρο μεγάλης ιστορικής και καλλιτεχνικής σημασίας, φημισμένο για τα πολύτιμα έργα τέχνης και την πλούσια βιβλιοθήκη του.
Dictionary of Greek. 2013.